Hakaret Suçu ve Cezası
Hakaret suçu 5237Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 125 vd. maddelerinde düzenlenmiştir.
Hakaret suçunun basit (temel) hali TCK’ da şu şekilde tanımlanmıştır:
“Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi cezalandırılır.”
Hakaret suçu ile korunan hukuki değer onur, şeref ve saygınlıktır. Bu sebeple hakaret suçu TCK’nın “Şerefe Karşı Suçlar” kısmında düzenlenmiştir. Madde gerekçesinde de fiilin yaptırıma bağlanması ile kişilerin şeref, haysiyet ve namusu, toplum içindeki itibarı, diğer fertleri nezdindeki saygınlığının korumasının amaçlandığı belirtilmiştir.
Hakaret Suçu Ne Şekilde İşlenir
Hakaret suçunun oluşmasına neden olan sözlerin tek tek kanunda sayılması imkansızdır. Suçun vücut bulması için kişinin onur, şeref veya saygınlığını rencide edecek somut bir fiil veya olgu isnat edilmeli veya sövme yoluyla kişinin onur, şeref veya saygınlığına saldırılmalıdır. Görüldüğü üzere, hakaret suçunda önemli olan kişiyi rencide eden, toplum içinde değersizleştiren fiillerin cezalandırılmasıdır.
Bir kişiye açık açık “kansız”, “namussuz”,“salak”, “aptal”, “hayvan”, gibi sözler söylemenin hakaret suçunu oluşturacağı kuşkusuzdur.
Hakaret fiilinin ihmal suretiyle işlenebileceği de kabul edilmektedir. Örneğin mağdurun sözüne cevap vermemek, uzattığı eli sıkmamak bu kapsamda değerlendirilmektedir.
Dilekçe hakkı ve eleştiri, basının haber yayımlama hakkı, iddia ve savunma dokunulmazlığı kapsamında söylenen söz ve yapılan davranışlar hakaret suçunu oluşturmaz.
Yargıtay, isim belirtmeden “dolandırıcı var ” diye bağırmayı hakaret suçu saymamıştır. Çünkü, söz konusu durumda suçun unsuru olan suçun bir kişiye yöneltilmesi gerçekleşmediğinden sanığa hakaret suçu nedeniyle ceza verilmemesine karar vermiştir.
Beddua niteliğindeki sözler hakaret suçunu oluşturmaz. Örneğin, “Allah belanı versin”, “İnşallah kaza geçirirsin” “haram, zıkkım olsun” gibi sözler beddua niteliğinde sözler olduğundan Yargıtay tarafından hakaret suçu olarak kabul edilmeyip genellikle kaba, hoş olmayan sözler olarak belirtilmiştir.
Sesli, Yazılı veya Görüntülü İleti Yoluyla Hakaret
Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur (TCKm.125/2). Kişiyi muhatapalan mektup, telgraf, telefon ve benzeri araçlarla yapılan hakaret de, huzurda hakaret olarak cezalandırılmalıdır. Dolayısıyla Telefonda, E-maille, Whatsapp mesajı ve SMS ile de hakaret suçu oluşabilir.
Hakaret Suçunun Mağdurun Yokluğunda İşlenmesi
Hakaret mağdurun yüzüne karşı işlenebilir yada çeşitli iletişim araçları ile hakaret suçu işlenebilir. İletişim araçları ile işlenen hakaret suçunda mağdurun hakareti öğrenmesi yeterlidir, bu şekilde gerçekleştirilen hakaretler yüze karşı gerçekleştirilmiş hakaret gibidir.
Mağdurun yokluğunda, fail tarafından edilen hakaretin suç oluşturabilmesi için en az 3 kişinin hakareti öğrenmesi gerekmektedir. Burada kast etmiş olduğumuz 3 kişi fail dışındadır ve hepsinin aynı anda öğrenmesine veya aynı yerde bulunmasına hakaret suçunun oluşması açısından gerek yoktur.
Hakaret Suçunda Mağdurun Belirlenmesi
Hakaret suçunun işlenmesinde mağdurun ismi açıkça belirtilmemiş veya isnat üstü kapalı geçiştirilmiş olsa bile, eğer niteliğinde ve mağdurun şahsına yönelik bulunduğunda duraksanmayacak bir durum varsa, hem ismi belirtilmiş ve hem de hakaret açıklanmış sayılır.(TCK 126)
Kişinin Hatırasına Hakaret
Bir kimsenin öldükten sonra hatırasına en az üç kişiyle ihtilat ederek hakaret eden kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır. Ceza, hakaretin alenen işlenmesi halinde, altıda biri oranında artırılır. (TCK 130/1)
Bir ölünün kısmen veya tamamen ceset veya kemiklerini alan veya ceset veya kemikler hakkında tahkir edici fiillerde bulunan kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (TCK 130/2)
Haksız fiil nedeniyle veya karşılıklı hakaret (Cezayı ortadan kaldıran ya da azaltan sebepler)
Hakaret suçunun haksız bir fiile tepki olarak işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir. (TCK 129/1)
Bu suçun, kasten yaralama suçuna tepki olarak işlenmesi halinde, kişiye ceza verilmez.(TCK 129/2)
Hakaret suçunun karşılıklı olarak işlenmesi halinde, olayın mahiyetine göre, taraflardan her ikisi veya biri hakkında verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.(129/3)
Hakaret Suçunun Cezası Hangi Durumlarda Artırılır?
Hakaret suçunun;
Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,
Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,
Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsalsayılan değerlerden bahisle, İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.
Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.
Kurul halinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi halinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır.
Alenen Hakaret Suçu Cezası
Hakaretin alenen işlenmesi halinde, hakaret suçu nedeniyle öngörülen ceza 1/6 oranında ayrıca arttırılacaktır. Örneğin, bir tv programında veya bir okulda, caddede bağırarak hakaret etmek hakaret suçunun aleni bir şekilde işlenmesine neden olur.
Aleniyetin gerçekleşmesi için olay yerinde başkalarının bulunması yeterli değildir. Hakaret konusu söz veya davranışın belirlenemeyen sayıda kişi tarafından görülme, duyulma ve algılanabilme olasılığının bulunması halinde alenen hakaret suçu işlenmiş olur. Hakaret suçunda aleniyetin gerçekleşmesi için fiilin herhangi bir sınırlama olmaksızın herkese açık olan yerlerde işlenmesi şarttır.
Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu ve Cezası (TCK 299)
Cumhurbaşkanına hakaret suçu, TCK md. 299’da ayrıca düzenlenmiştir.Cumhurbaşkanına hakaret suçu ile Cumhurbaşkanının toplumsal değeri konusunda toplumun sahip olduğu duygu ve düşünceleri sarsan fiil ve sıfatların isnat edilmesi cezalandırılmaktadır.
Maddenin düzenleme biçiminden anlaşıldığı üzere, cumhurbaşkanına hakaret suçu ile cumhurbaşkanlığı makamının fonksiyonları, işlevi, yerine getirdiği görevi değil, hukuksal bir kavram olarak cumhurbaşkanının “şerefi” korunmak istenmektedir.
Cumhurbaşkanına hakaret suçunun kovuşturulması Adalet Bakanlığı’nın iznine tabidir.
Cumhurbaşkanına hakaret suçunun cezası 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezasıdır. Suçun alenen işlenmesi halinde verilecek ceza 1/6 oranında arttırılır. Örneğin, fiilin internette sosyal medya üzerinden, radyo, tv vb.gibi araçlarla veya herkesin duyma ihtimali olan bir ortamda işlenmesi halinde cumhurbaşkanına hakaret suçunun alenen işlendiği kabul edilir.
Cumhurbaşkanına hakaret suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası, adli para cezasına çevrilebilir, ertelenebilir veya sanık hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir.
Hakaret Suçunda Soruşturma ve Kovuşturma Koşulu Nedir?
Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hariç; hakaret suçunun soruşturulması ve kovuşturulması, mağdurun şikayetine bağlıdır. Mağdur, şikayet etmeden önce ölürse, veya suç ölmüş olan kişinin hatırasına karşı işlenmiş ise; ölenin ikinci dereceye kadar üst soy ve alt soyu, eş veya kardeşleri tarafından şikayette bulunulabilir.
Hakaret Suçunun Cezası Nedir?
Basit Hakaret Suçu Cezası (TCK 125/1)
Hakaret suçunun cezası, suçun basit veya nitelikli şekillerinden hangisinin işlendiğine göre farklılık arz eder. Suçun basit şeklinde, yani kamu görevlisi olmayan bir kişinin yüzüne karşı hakaret halinde, hakaret suçunun cezası 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır.Suçun basit şeklinde hakim ya hapis cezası ya da adli para cezası verecektir.Her iki cezanın aynı anda verilmesi mümkün değildir. Hakim gerekçeli kararında neden hapis cezası veya adli para cezası verdiğini de açıkça gerekçelendirmek zorundadır.
Nitelikli Hakaret Suçu Cezası (TCK 125/3)
Suçun nitelikli hallerinde hakaret suçunun cezası, 1yıl ile 2 yıl arasındadır. Mağdurun kamu görevlisi olması (avukat, hakim, memur vs.) ve hakaretin görevinden dolayı yapılmış olması, kişinin mensup olduğu dinin kutsal değerlerine veya din özgürlüğünün kullanılmasına hakaret edilmesi hakaret suçunun nitelikli şekli olarak kabul edilmektedir.
Kamu veya özel sağlık kurum ve kuruluşlarında görev yapan sağlık personeli ile yardımcı sağlık personeline karşı görevleri sebebiyle işlenen hakaret suçunda, ceza yarı oranında arttırılır. Ayrıca hükmedilen hapis cezası ertelenemez. (7243 sayılı Kanun m.28).
Hakaret Suçu Şikayete Bağlı Mıdır ve Uzlaşmaya Tabi Midir?
Hakaret suçu şikayete bağlı suçlardan birisidir. Bu sebeple bu suç oluştuğunda ve soruşturma makamları tarafından öğrenildiğinde re’ sen soruşturma işlemleri başlatılmayacak, mağdurun şikayeti aranacaktır. Hakaret suçunda şikayet süresi 6 aydır. Kişi 6 ay içerisinde şikayetçi olmazsa artık bu hakkını kaybedecektir.
Ancak suçun nitelikli hallerinde şikayet aranmaz, suçun nitelikli halleri işlenmişse soruşturulması ve kovuşturulması re’s en yapılır.
Hakaret suçu basit hali uzlaşmaya tabi bir suçtur. (CMK 253 vd.)
Hakaret Suçunda Zamanaşımı
Hakaret suçunun şikayet süresi 6 aydır. Suçun öğrenildiği tarihten itibaren dava zamanaşımı süresi içerisinde 6 ay içinde şikayetçi olunduğu takdirde soruşturma işlemlerine başlanacaktır.
Hakaret Suçu İçin Verilecek Cezanın Seçenek Yaptırımlara Çevrilmesi
Hakaret suçu nedeni ile hakim direkt adli para cezası verebileceği için suçun basit hali nedeni ile verilen hapis cezası adli para cezasına çevrilemez. Ancak TCK 125/3’ te yer alan daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hallerin varlığı halinde hakim tarafından öngörülecek olan cezanın alt sınırı 1 yıldan az olamaz. Şu halde cezanın adli para cezasına çevrilmesi mümkündür.
Hakaret suçu neticesinde verilecek ceza 2 yıl ve altında hapis cezası ise erteleme hükümleri uygulanabilir.
Hakaret suçu neticesinde verilecek ceza 2 yıl ve altında hapis cezası ise hükmün açıklanmasının geri bırakılması hükümleri uygulanabilir.
Hakaret Suçunda Görevli ve Yetkili Mahkeme
Hakaret suçu bakımından görevli mahkeme Asliye CezaMahkemeleridir. Yetkili mahkeme bakımından Ceza Muhakemesi Kanunu’nda yeralan yetki kuralları gereği, suçun işlendiği yer mahkemesi yetkili mahkeme olacaktır.
Hakaret Avukatı
Hakaret suçları niteliği itibariyle asliye cezalık suçlardan olması nedeniyle muhakkak bir ceza avukatıyla birlikte savunmanızın yapılması lehinize olacaktır. Çalışacağınız asliye ceza, hakaret davalarına bakan avukatın nerede olduğunun ya da suçun nerede işlendiğinin hiçbir önemi yoktur. Davanız Bakırköy, Çağlayan, Kartal, Ankara yada İzmir adliyesinde görülmesi fark yaratmamaktadır. Burada önemli olan kriter çalışacağınız avukatın etkin bir şekilde savunma yapmasıdır. Bu yüzden arama yaparken ceza avukatı İstanbul, ceza avukatı Bakırköy, ceza avukatı Çağlayan, ceza avukatı Kartal diye arama yapmanıza gerek yoktur.